Zapraszam na mini-wykład poświęcony temu, dlaczego lekarze przegrywają sprawy sądowe. Przyczyn oczywiście może być bardzo wiele, ja skupiłem się na tych, które uznałem za najważniejsze. Wykład jest dostępny tutaj.

  Pomimo wakacyjnej przerwy, pytania na moją skrzynkę e-mailową ciągle napływały, za co wszystkim bardzo dziękuję. W jednym z nich poruszono niezwykle ciekawy wątek, dotyczący związku wysokości odszkodowania i zadośćuczynienia dla pacjenta z ubezpieczeniem obowiązkowym lekarza. Warto temat ten omówić, ponieważ w środowisku medycznym dość często spotykam się z nieprawdziwym przekonaniem, iż wysokość ubezpieczenia obowiązkowego jest swego rodzaju wyznacznikiem wysokości rekompensaty dla pacjenta.

Oto pytanie, które niedawno wpłynęło do mnie e-mailem: „czy idąc na konsultacje do prawnika w danej sprawie jestem zwolniony z tajemnicy lekarskiej?” Lekarz, piszący te słowa, trafnie zauważył, że coraz częściej lekarze są wzywani do złożenia zeznań na prokuraturze czy w izbach lekarskich, „a w tych instytucjach każde słowo może mieć znaczenie”, ponieważ „wszystko może być wykorzystane przeciwko nam”. Z uwagi na to, że pytanie jest niezwykle istotne, poniżej odpowiedź na wątpliwości użytkownika mojej strony.

  Ostatnio studenci medycyny podczas zajęć z prawa medycznego zadali mi niezwykle interesujące pytanie: które specjalizacje będą miały duży potencjał roszczeń w najbliższych latach. Jest to zagadnienie złożone i wieloaspektowe, jednakże moim zdaniem warte omówienia, ponieważ może pomóc obecnym studentom, stażystom i innym lekarzom podjąć decyzję, co do wyboru drogi zawodowej. Z tego powodu przedstawię kilka swoich refleksji na ten temat. Zaczynając od tego, że błąd medyczny może wiele kosztotwać (patrz: tutaj), a obecnie najczęściej pozywanymi w Polsce specjalizacjami są: ginekologia i położnictwo, chirurgia ogólna i ortopedia (ex aequo) oraz medycyna ratunkowa (SOR, pogotowie ratunkowe). Sytuacja ta jednak na pewno się zmieni w perspektywie kilku lub kilkunastu lat (a więc wtedy, gdy w okres szczytowej aktywności zawodowej wejdą obecni stażyści i studenci).

  Podczas kilku konferencji, w których ostatnio brałem udział, powtarzało się pytanie, czy sądy biorą pod uwagę ubezpieczenie lekarza przy zasądzaniu odszkodowania  na rzecz pacjenta. Ponieważ kwestia ta jest niezwykle ważna dla lekarza i jego bezpieczeństwa finansowego (więcej informacji o wysokości zasądzanych odszkodowań w poszczególnych sprawach patrz: tutaj), poniżej wyjaśnię te zależności. Przed wyjaśnieniem zależności pomiędzy ubezpieczeniem obowiązkowym lekarza a wysokością zasądzanych odszkodowań należy przypomnieć zasady rządzące ubezpieczeniami i odszkodowaniami.

Ostatnio jeden z użytkowników mojej strony wysłał do mnie następujący e-mail: „Dostałem informację o skierowaniu aktu oskarżenia do sądu (sprawa związana z błędem medycznym), jak rozumiem najwyżej grozi mi wyrok w zawieszeniu, a kwestiami finansowymi nie ma się co przejmować. Czy dobrze rozumiem, że w celu uzyskania pieniędzy rodzina pacjenta powinno pozwać mnie do sądu cywilnego?”. Niestety liczba spraw karny przeciwko lekarzom o błędy medyczne z roku na rok rośnie (więcej informacji tutaj i tutaj), a odpowiedź na przedstawione przez użytkownika mojej strony pytanie wcale nie jest taka, jak sądzi.

Ostatnio jeden z użytkowników strony, wykonujący zawód lekarza w szpitalu w ramach własnej praktyki lekarskiej, przesłał do mnie następujące pytanie: „jestem lekarzem ginekologiem […] w ciągu ostatnich trzech miesięcy czterokrotnie byłem wzywany do sądu lub prokuratury jako świadek w różnych sprawach z oddziału. Czy mam prawo ubiegać się o zwrot kosztów podróży lub utraconego zarobku?”. Odpowiedź na to pytanie jest prosta, jednakże z uwagi na to, że pojawia się ono coraz częściej, warto temat ten trochę przybliżyć.

Bardzo często spotykam się z sytuacją, w której lekarz przychodzi do mnie i mówi, że kilka miesięcy temu składał zeznania jako świadek a teraz wzywają go do sądu i nie pamięta, co wtedy mówił. Co ważne, często zeznania były składane na policji a wzywa lekarza w tej samej sprawie sąd cywilny lub rzecznik odpowiedzialności zawodowej. Jak już podkreślałem (zobacz wpis: lekarz powinien przemyśleć zeznania zanim je złoży: tutaj), składanie jednolitych zeznań w różnych sprawach i pamięć o tym, co się już zeznało jest bardzo ważne dla uniknięcia stresu związanego z niepotrzebną sprawą sądową. Co zatem powinien zrobić lekarza po złożeniu zeznań w charakterze świadka? Odpowiedź poniżej.

Składanie wyjaśnień lub stawianie się na przesłuchania w różnego rodzaju instytucjach (np. w izbach lekarskich, na prokuraturze, w sądzie) staje się powoli dla wielu lekarzy wydarzeniem zwyczajnym. W związku z rosnącą liczbą spraw dotyczących błędów medycznych (zob. tutaj) coraz częściej lekarzy spotyka się na korytarzach sądowych, gdzie czekają aż wystąpią jako świadkowie, pozwani, biegli lub oskarżeni. W swojej praktyce wielokrotnie już widziałem sytuację, w której lekarze odpowiadają na pytania nieostrożnie, pakując się w kłopoty, których nie musieli mieć. Warto więc przemyśleć swoje zeznania (patrz: tutaj) i zastanowić się jak odpowiedzieć na niektóre pytania. Oczywiście w każdej sprawie pytania są inne, jednakże jest kilkanaście „stałych numerów” osób przesłuchujących, o których warto pamiętać i porozmawiać z prawnikiem przed złożeniem zeznań. Poniżej lista 3 dość często zadawanych pytań, na które należy odpowiadać z wielką ostrożnością.

Ostatnio jeden z czytelników zwrócił się do mnie z prośbą o poradę w sytuacji kryzysowej, która go zaskoczyła. Przy okazji też zwrócił uwagę, że na swojej stronie napisałem jak ma zachować się lekarz, gdy popełni błąd (patrz: tutaj), ale nie umieściłem żadnych informacji ogólniejszych: o zachowaniu w sytuacji kryzysowej. W związku z tym kilka reguł, jak powinien zachować się lekarz w sytuacji kryzysowej, z którą z racji uwarunkowań społecznych i prawnych wielokrotnie w ciągu swojego życia zderzy się. Ta sytuacja może wyglądać różnie: nastąpi nagły zgon pacjenta, dojdzie do groźnego powikłania, pacjent przyjdzie z łapówką, do szpitala zgłoszą się media, współpracownik złoży niemoralną propozycję, lekarz zostanie niesłusznie oskarżony o błąd medyczny. Jakkolwiek trudno znaleźć wspólny mianownik tych sytuacji, to jednak warto zwrócić uwagę, że łączy je kryzysowy charakter. Wszystkie te sytuacje mogą przekształcić się w poważny kryzys, jeżeli nie będą odpowiednio zarządzone. Poniżej kilka konkretnych reguł na temat tego, jak należy zachować się w sytuacji kryzysowej.

Wielokrotnie pomagam lekarzom w sprawach, które trafiają na wokandę po dwóch, trzech a nawet czterech latach od wydarzeń, które je zainicjowały. Jest to spowodowane różnymi czynnikami np. późniejszym zawiadomieniem odpowiedniej instytucji przez pacjenta lub jego rodzinę, oczekiwaniem na opinię biegłego sądowego czy problemami z przesłuchaniem świadków. W przypadku spraw, które dotyczą wydarzeń sprzed wielu lat, największym problemem jest przypomnienie sobie przez lekarza tego, co się robiło i co się działo. Takie informacje mają ogromne znaczenie, ponieważ często mogą prowadzić do wniosku o braku winy lekarza. Czy istnieje więc sposób na przedstawienie dowodu, który pomoże nam w przypadku zaistnienia sporu sądowego po wielu latach?

  Ostatnio dostałem następujące pytanie od jednego z użytkowników strony prawalekarza.pl: „Otrzymałem wezwanie jako świadek, treść wezwanie brzmiała podobnie: państwo Iksińscy przeciwko towarzystwo ubezpieczeniowe XY w sprawie zapłaty. W związku z lukami pamięciowymi nie pamiętam w jakich okolicznościach miałem styczność z tymi osobami i moje pytanie dotyczy tego, czy mam możliwość zapoznania się z aktami sprawy przed rozprawą w sądzie”. Ponieważ lekarze dość często zadają to pytanie, warto dokładniej przyjrzeć się temu zagadnieniu.

  Co jakiś czas przychodzą do mnie pytania o to, ile jest spraw sądowych dotyczących błędów medycznych. W wywiadzie dla Medycyny Praktycznej (zobacz tutaj) podałem, że „każdego roku toczy się 8–10 tys. spraw o błędy medyczne”. W nawiązaniu do tego wywiadu jeden z użytkowników mojej strony poprosił o wskazanie, czy są to jedynie moje własne szacunki „mające nakręcić lekarzy na usługi prawne” czy też dane te mają „odzwierciedlenie w statystykach” organów prowadzących postępowania dotyczące błędów medycznych. Poniżej odpowiedź wraz z kilkoma refleksjami.

  W dzisiejszym poście nie będę odpowiadał na pytania, lecz napiszę o pewnej obserwacji, którą uważam za ważną. Wielokrotnie już pisałem o tym, że do sprawy sądowej należy się przygotować, nie czekając na ostatnią chwilę (zob. np. tutaj). Tymczasem w wielu sprawach cywilnych spotykam się z sytuacją, w której lekarz (najczęściej właściciel indywidulanej praktyki lekarskiej lub spółki) dzwoni do mnie przerażony i mówi, że właśnie wrócił z urlopu/konferencji/szkolenia i okazało się, że korespondencję z sądu „przypadkowo” odebrała inna osoba już przed kilkoma dniami: teściowa, tata, córka, żona, pracownica, rejestratorka itd. Taka sytuacja może mieć bardzo poważne konsekwencje procesowe.

Jeden z użytkowników mojej strony napisał do mnie z pytaniem o to, jak powinien się zachować po otrzymaniu wezwania do zapłaty. W sprawie chodziło o to, że lekarz poszedł do zaprzyjaźnionego prawnika, a ten powiedział mu, że nie trzeba nic robić i należy czekać. Użytkownik pyta, „czy rzeczywiście tak jest, że nie muszę nic robić i mam tylko czekać”. Poruszone zagadnienie jest bardzo istotne i należy wyjaśnić je szerzej, pamiętając, że otrzymanie wezwania do zapłaty jest jednym z najmocniejszych sygnałów ostrzegających lekarza o tym, iż pacjent zamierza go pozwać (więcej o sygnałach ostrzegawczych tutaj).

Ponad cztery lata temu zwróciłem uwagę na to, że wielu lekarzy nie radzi sobie z procesami o błąd w sztuce medycznej (patrz: tutaj). Coraz częściej, rozmawiając z wieloma lekarzami, którzy są ofiarami roszczeniowości pacjentów, słyszę o ogromnym stresie, towarzyszącym im podczas wykonywania zawodu w czasie trwania sprawy sądowej i po niej. Najczęściej lekarze podają następujące objawy: zmianę postrzegania pacjenta, lek związanym z wykonywaniem zawodu, stany depresyjne, niechęć do ludzi, unikanie podejmowania trudnych decyzji, chęć porzucenia zawodu, zniechęcanie rodziny/dzieci do wykonywania zawodu medycznego. W amerykańskim piśmiennictwie medycznym objawy te określa się jako MMSS (medical malpractice stress syndrome) – zespół stresu związanego z błędem medycznym.

W Ameryce przeprowadzono ostatnio bardzo ciekawe badanie na 4000 ginekologów-położników (Medscape Malpractice Report 2015: Why Ob/Gyns Get Sued), które dostarcza wielu ważnych informacji na temat tego, dlaczego ginekolodzy i położnicy (a także inni lekarze) są pozywani. Wiele z wniosków jest całkowicie zbieżne z moimi obserwacjami (zob. np. tutaj). Dla mnie najciekawsze jednak było to, że autorzy badania poprosili lekarzy, którzy mieli już za sobą doświadczenie pozwu, o sformułowanie kilku prostych i najważniejszych rad dla kolegów i koleżanek, którzy nie byli jeszcze pozwani. Oto 10 najczęściej powtarzających się porad:

  Dość często lekarze pytają mnie, czy sąd ma obowiązek powołania biegłego w sprawach dotyczących odpowiedzialności lekarzy za błędy medyczne. Takie pytanie pada najczęściej w kontekście tego, że lekarz nie zgadza się z częścią albo całością opinii biegłego sądowego. Wielu lekarzy zwraca uwagę, że sąd przecież nie musi pytać biegłych, wystarczy, jeżeli na pewne kwestie odpowiedzą powołani przez strony świadkowie – bardzo często przecież także lekarze, którzy dysponują odpowiednią wiedzą i doświadczeniem zawodowym.

  Specjalizacje zabiegowe (przede wszystkim ginekologia i położnictwo, ortopedia i traumatologia, chirurgia ogólna, chirurgia plastyczna) od dawna należą do tych, które są związane z największym ryzykiem znalezienia się na sali sądowej (pisałem o tym m.in.: tutaj). Wynika to z wielu okoliczności. Z jednej strony z tego, że na każdym etapie postępowania związanego z operacją można popełnić wiele błędów merytorycznych (nieprawidłowo zakwalifikować do operacji, nieprawidłowo wykonać operację, nieprawidłowo nadzorować po operacji) lub prawnych (więcej o tym: tutaj). Z drugiej strony z tego, że pacjenci otrzymują najwyższe odszkodowania w przypadku orzeczenia błędu w sztuce medycznej popełnionego przez zabiegowca (patrz: tutaj). Dziś zajmę się kwestią odpowiedzialności cywilnej za pozostawienie ciała obcego w polu operacyjnym, o którą otrzymałem kilka pytań.

  Na stronie prawalekarza.pl wielokrotnie zajmowałem się różnymi tematami związanymi z pozywaniem lekarzy: sprawami sądowymi, które najczęściej mają lekarze (tutaj), symptomami zamiaru pozwania (tutaj), przyczynami pozywania lekarzy (tutaj).  Dziś chciałbym napisać o dość dużych i głośnych amerykańskich badaniach, w których analizowano przyczyny pozwów, ponieważ uważam, że wnioski płynące z badań mają istotne znaczenie dla lekarzy w Polsce.