O serwisach medycznych dotyczących wiedzy o lekach i warunkach ich użytkowania

Ostatnio miałem bardzo ciekawą konsultację prawną, podczas której niestety musiałem przekazać swojemu klientowi złe wiadomości. Sprawa dotyczyła problemów z refundacją pewnego leku i – co niezwykle ciekawe – konsekwencji korzystania z powszechnie dostępnych serwisów internetowych.

W skrócie chodziło o to, że klient przepisywał lek jako refundowany we wskazaniach nieco innych niż ogłoszone w najnowszym obwieszczeniu Ministra Zdrowia. Co jednak ważne, wskazania te klient znalazł na jednej z bezpłatnych stron internetowych, które dotyczą refundacji. Po pewnym czasie okazało się, że NFZ zakwestionował kilkadziesiąt recept na ten lek a klient musiał zwrócić funduszowi pewną kwotę. Klient chciał pozwać o szkodę (tj. o kwotę, którą musiał zwrócić) wspomniany serwis internetowy. I tutaj zaczynają się istotne szczegóły prawne, które postaram się wyjaśnić.

Zacznijmy od tego, że istnieje wiele serwisów, które poświęcone jest lekom i poszczególnym zagadnieniom z nim związanym, w szczególności interakcjom, refundacji, działaniu etc. Niektóre z tych serwisów są bezpłatne, inne zaś odpłatne. W powszechnym odczuciu bezpłatne jest lepsze, ponieważ umożliwia łatwy dostęp do wiedzy. Należy jednak zwrócić uwagę na bardzo istotny szczegół, a mianowicie na warunki licencyjne, ponieważ mogą one w niektórych sytuacjach mieć bardzo istotne znaczenie.

W większości bezpłatnych serwisów istnieją mniej więcej takie warunki licencyjne (przykłady własne): (1) „dane uzyskane w naszym serwisie nie mogą być podstawą do decyzji klinicznych z uwagi na wyłącznie poglądowy charakter”, (2) „strona wyłącznie do użytku prywatnego, nie może być używana dla celów komercyjnych bądź zawodowych”, (3) „serwis nie ponosi odpowiedzialności za szkody, spowodowane działaniami lub zaniechaniami użytkowników, w tym za szkody związane z wykorzystaniem treści zawartych w serwisie” bądź (4) „Serwis nie gwarantuje pełnej wiarygodności zawartych w nim informacji”. Istotą tych zastrzeżeń jest to, że dany serwis nie ponosi odpowiedzialności za treści, które publikuje, w tym za ich aktualność czy kompletność.

Z kolei w większości serwisów odpłatnych zawierane są z reguły tego typu informacje (przykłady własne): (1) „Serwis jest aktualizowany w systemie kwartalnym w odniesieniu do danych medycznych, a codziennie w odniesieniu do zagadnień związanych z refundacją”, (2) „Wiedza zawarta w serwisie jest zgodna z aktualnie obowiązującymi charakterystykami produktów leczniczych, zweryfikowana o komunikaty bezpieczeństwa i decyzje GIF” bądź (3) „Serwis dostarcza użytkownikowi aktualne informacji o produktach leczniczych, jednakże ustalenie bezpieczeństwa ich stosowania u konkretnego pacjenta jest obowiązkiem lekarza”. Istotą tych zastrzeżeń jest to, że dany serwis ponosi odpowiedzialności za treści, które publikuje, w tym za ich aktualność czy kompletność, jednak – co zupełnie zrozumiałe – nie odpowiada za decyzje kliniczne.

         Zanim więc lekarz zdecyduje się na używanie jakiegokolwiek serwisu – a zwłaszcza bezpłatnego – powinien zapoznać się z jego warunkami licencyjnymi (terms of use).

Wracając do sprawy, która stała się impulsem do przygotowania tego artykułu, serwis, którego używał mój klient, nie gwarantował codziennych aktualizacji informacji w nim zawartych oraz zawierał zastrzeżenie dotyczące braku gwarancji wiarygodności informacji. Z tego powodu odradziłem klientowi występowanie z roszczeniem do serwisu, ponieważ w świetle wiedzy prawnej uważam, że ryzyko przegrania sprawy byłoby zbyt duże.

Podsumowując, uważam, że korzystanie z serwisów wiedzy o lekach jest niezbędne w praktyce lekarskiej, ponieważ podnosi bezpieczeństwo farmakoterapii dla pacjenta i bezpieczeństwo prawne lekarza. Mając na uwadze wielość serwisów, warto zwrócić uwagę na cztery kwestie, które mogą pomóc wybrać właściwy serwis:

• serwis musi udostępniać warunki licencyjne;
• serwis musi być aktualizowany i wskazywać jak często jest aktualizowany w poszczególnych kwestiach (np. informacje o refundacji, wskazania);
• serwis musi wskazywać, co jest podstawą do umieszczenia informacji w nim zawartych (np. charakterystyka produktu leczniczego, komunikaty bezpieczeństwa, decyzje GIF);
• serwis musi umożliwiać zgłoszenie pytania bądź zauważonego problemu (podnosi to wiarygodność serwisu, ponieważ często to użytkownicy wychwytują błędy).

Radosław Tymiński