Dlaczego kontrola przestrzegania zaleceń przez pacjenta ma istotne znaczenie dla lekarza?

  Często na wykładach zwracam uwagę na konieczność kontrolowania przez lekarza, czy pacjent przestrzega zaleceń lekarskich. Wielu lekarzy wyraża dla tego stanowiska zrozumienie z przyczyn medycznych, wielu też – dość zasadnie – wskazuje, że prawo nie nakłada na lekarza takiego obowiązku. W związku z tym warto podkreślić, że lekarze powinni kontrolować przestrzeganie zaleceń przez pacjentów nie dlatego, że prawo im to nakazuje, lecz w trosce o swój własny interes. Należy bowiem zauważyć, że wykazanie w toku procesu, iż pacjent nie przestrzegał zaleceń terapeutycznych ma doniosłe konsekwencje prawne, włącznie z tym, że może skutkować oddaleniem roszczeń pacjenta w postępowaniu cywilnym lub uniewinnieniem w postępowaniu karnym ewentualnie z zakresu odpowiedzialności zawodowej.
  Punktem wyjścia do dalszych rozważań musi być przypomnienie, że około 66% pacjentów, chorujących na choroby przewlekłe, nie przestrzega zaleceń terapeutycznych (Polskiego pacjenta portret własny. Raport o przestrzeganiu zaleceń terapeutycznych przez polskich pacjentów, Warszawa 2010), a wg WHO problem nieprzestrzegania zaleceń dotyczy co najmniej 50% pacjentów (jw.). Nieprzestrzeganie zaleceń objawia się: samodzielnym modyfikowaniem terapii, przedwczesnym jej kończeniem lub nierozpoczynaniem w ogóle. Nie ulega wątpliwości, że nieprzestrzeganie zaleceń może prowadzić do różnych skutków, włącznie z tymi najbardziej tragicznymi: nasilenia choroby i jej objawów oraz zgonu (np. niekontynuowanie po wyjściu ze szpitala leczenia przeciwzakrzepowego po zabiegach operacyjnych).
  W powyższym kontekście należy zwrócić uwagę, że stwierdzenie faktu nieprzestrzegania zaleceń lekarskich może stanowić rozsądną linię obrony dla lekarza przed nieuzasadnionymi roszczeniami pacjentów lub zarzutami prokuratorskimi. Jeżeli bowiem lekarz lub jego obrońca (pełnomocnik) wykaże, że pacjent nie przestrzegał zaleceń lekarskich to w kontekście odpowiedzialności prawnej ma to znaczenie dla możliwości przypisania lekarzowi skutku i winy, nawet w sytuacji, gdy zostanie stwierdzony – obiektywnie rzecz ujmując – pewien błąd w postępowaniu medycznym tego lekarza. Tytułem przykładu wykazanie, że pacjent nie przestrzegał zaleceń powoduje, iż w kontekście prawa cywilnego można mówić co najmniej o przyczynieniu się pacjenta do szkody (art. 362 k.c.). Oczywiście należy pamiętać, że nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich w sensie procesowym wymaga udowodnienia, jeżeli ma być brane pod uwagę przez sąd.

Radosław Tymiński