Czy lekarz rzeczywiście może się reklamować?

  Do opublikowania tego tekstu skłoniła mnie opinia na temat możliwości reklamowania się lekarzy, która krąży w internecie. Opinia ta brzmi: „Zgodnie z nowym Kodeksem etyki lekarskiej lekarze mają prawo do reklamy”. Niestety pogląd taki nie ma wiele wspólnego z rzeczywistością i po raz kolejny pokazuje, że interpretacja przepisów wymaga uwzględnienia wielu okoliczności, w tym m.in. znaczenia użytych słów i ich kontekstu systemowego. Zacznijmy jednak od początku.

  W nowym Kodeksie Etyki Lekarskiej (tj. tym obowiązującym od 1 stycznia 2025 r.) rzeczywiście zrezygnowano z posługiwania się słowem „reklama” oraz ze sformułowania zawartego w poprzednim KEL, zgodnie z którym „wszelkie reklamowanie się jest zabronione”. Nie można jednak z faktu rezygnacji z zakazu reklamy wnioskować, że dopuszczono reklamowanie się. Dlaczego?

  Po pierwsze, nowy KEL nie pozwala na reklamowanie, a jedynie na „informację o oferowanych usługach”. Co istotne, zdefiniowano wyrażenie „informacja o oferowanych usługach”, wskazując, że oznacza „każdą formę przekazu mającą na celu upowszechnianie wizerunku lekarza lub usług związanych z wykonywaniem zawodu lekarza” (art. 71 ust. 3 KEL). Mamy zatem do czynienia z następującym zabiegiem legislacyjnym: zrezygnowano z zakazu reklamy na rzecz wprowadzenia dozwolenia określonego zachowania tj. informowania o zakresie oferowanych usług. Nie jest to więc równoznaczne ze zgodą na reklamowanie się.

  Po drugie, informacja, którą może zamieszczać lekarz jest w świetle KEL bardzo ograniczona. Należy bowiem pamiętać, że:

• musi ona nosić cechy informacji a nie reklamy (art. 71 ust. 2 KEL);
• może dotyczyć wyłącznie usług świadczonych przez lekarza (art. 71 ust. 2 KEL);
• musi być zgodna z zasadami etyki lekarskiej, która przesądza, że „lekarz tworzy swoją zawodową opinię na podstawie wyników swojej pracy” (art. 71 ust. 1 KEL).

  Po trzecie, prawo rozróżnia pojęcie reklamy i informacji. Reklama to przekaz handlowy, pochodzący od danego podmiotu w związku z jego działalnością gospodarczą lub zawodową, zmierzający do promocji sprzedaży lub odpłatnego korzystania z towarów lub usług (definicję reklamy zawarto w art. 4 pkt 17 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. radiofonii i telewizji). Z zestawienia przepisów wynika więc wyraźnie, że pojęcie reklamy jest znaczącą szersze. Potwierdza to ukształtowana prawnie wieloletnia praktyka orzecznicza, zgodnie z którą informacja nie jest tym samym co reklama. Jak trafnie i wielokrotnie wskazał Naczelny Sąd Administracyjny (rozróżniając reklamę i informację np. na gruncie przepisów Prawa farmaceutycznego): „Przy rozróżnieniu informacji od reklamy trzeba mieć na uwadze, że podstawowym wyznacznikiem przekazu reklamowego jest nie tylko mniej lub bardziej wyraźna zachęta do kupna towaru, ale i faktyczne intencje podmiotu dokonującego przekazu oraz odbiór przekazu przez jego adresatów. Wypowiedź jest reklamą, gdy nad warstwą informacyjną przeważa zachęta do nabycia towaru [lub usługi – przyp. R.T.] – taki cel przyświeca nadawcy wypowiedzi i tak odbiera ją przeciętny odbiorca, do którego została skierowana” (wyroki NSA z: 1 czerwca 2023 r., sygn. akt II GSK 1129/21 czy 18 października 2017 r., sygn. akt II GSK 5143/16).

  Po czwarte, w systemie prawa – niezależnie od przepisów KEL – istnieje zakaz reklamy podmiotów wykonujących działalność leczniczą. Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalność leczniczej, „Podmiot wykonujący działalność leczniczą podaje do wiadomości publicznej informacje o zakresie i rodzajach udzielanych świadczeń zdrowotnych. Treść i forma tych informacji nie mogą mieć cech reklamy”. Należy przypomnieć, że podmiotem wykonującym działalność leczniczą jest każda praktyka lekarska oraz każdy podmiot leczniczy (w tym podmioty publiczne oraz prywatne).

  Po piąte, pomimo zmian w KEL nadal obowiązuje uchwała Nr 29/11/VI Naczelnej Rady Lekarskiej z dnia 16 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad podawania do publicznej wiadomości informacji o udzielaniu przez lekarzy i lekarzy dentystów świadczeń zdrowotnych, do przestrzegania której lekarze są zobowiązani. Zgodnie z tą uchwałą „Lekarz lub lekarz dentysta nie może reklamować udzielanych przez siebie świadczeń zdrowotnych” oraz wskazuje, że informacja podawana przez lekarza nie może nosić cech reklamy.

  Podsumowując, z całą jednoznacznością stwierdzam, że w obecnym stanie prawnym lekarze nie mają prawa do reklamowania się, a jedynie prawo do informowania o świadczonych usługach. Takie samo stanowisko jak moje wyrażają też inni prawnicy (np. M. Łokaj, P. Piesiewicz, J. Żaczek), więc z tym reklamowaniem się przez lekarzy należy być bardzo ostrożnym.

Radosław Tymiński