Wybór ważnych orzeczeń sądowych z lat 2013-2015

  W związku z Państwa pytaniami o ważne orzeczenia sądowe, dotyczące istotnych problemów praktyki lekarskiej, przedstawiam listę 5 ważnych orzeczeń, odnoszących się do informowania pacjenta, szczepień ochronnych i zgody na zabiegi medyczne.
  1. Wyrok SA w Katowicach z dnia 15 stycznia 2014 r. (sygn. akt I ACa 922/13). W sprawie dotyczącej znieczulenia zewnątrzoponowego okołoporodowego, doszło do uszkodzenia układu nerwowego korzeni lędźwiowo-krzyżowych, co spowodowało trwały brak możliwości zginania lewej nogi u pacjentki. W sprawie tej sąd stwierdził, że lekarz-anestezjolog powinien był przedstawić pacjentce: „[…] choćby w sposób podstawowy, jakie zagrożenia związane są z daną metodą znieczulenia, czy, a jeśli tak, to w jakim zakresie występują działania niepożądane – jak często, jakie są typowe negatywne skutki danej metody. […] Przedłożona do akt karta konsultacji anestezjologicznej, choć formalnie zawiera w sobie formułkę wyrażenia zgody na przebieg zabiegu i klauzulę poinformowania pacjenta o całości niezbędnej mu wiedzy w tym zakresie, nie przedstawia, jakie faktycznie informacje, z jakiego zakresu przedstawiono pacjentce”. Wyrok ten ma ogromne znaczenie praktyczne, gdyż wprost wynika z niego, iż samo umieszczenie w zgodzie formułki, że „pacjent został poinformowany o konsekwencjach leczenia oraz ryzyku z nim związanym”, nie spełnia wymogów właściwego poinformowania pacjenta. Niestety z mojej praktyki wynika, że 90% zgód funkcjonujących w polskich szpitalach jest obarczonych tą wadą.
  2. Wyrok WSA w Białymstoku z dnia 16 kwietnia 2013 r. (sygn. akt II SA/Bk 18/13). Matka 16 miesięcznego dziecka odmówiła poddania go obowiązkowemu badaniu i szczepieniu, za co została ukarana upomnieniem od Państwowego Inspektora Sanitarnego (dalej: PIS) i zobowiązana do wykonania szczepienia poprzez wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Decyzję PIS matka zaskarżyła do sądu, który stwierdził, że: „obowiązek rodziców poddania dziecka obowiązkowym szczepieniom jest w Polsce obowiązkiem prawnym, od którego uwolnić mogą jedynie konkretne przeciwwskazania lekarskie do szczepienia dziecka […]. W tym miejscu należy wskazać, że ustawowy obowiązek szczepień ochronnych oznacza niedopuszczalność korzystania z tzw. klauzuli sumienia tj. uprawnienia pacjenta do odmowy poddania się świadczeniu zdrowotnemu z powołaniem się na art. 16 ustawy z dnia 6.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U. z 2009 r. Nr 52, poz. 417). Wynikające z ww. ustawy uprawnienie pacjenta do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych albo odmowy takiej zgody, jest bowiem wyłączone w przypadkach, gdy przepisy odrębne stanowią inaczej (vide: art. 15 ustawy) a zatem, między innymi, w odniesieniu do szczepień ochronnych obowiązkowych z mocy ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi”. Z orzeczenia tego wynika zatem, że rodzice mają obowiązek szczepienia dzieci, który w razie jego niewykonania może spowodować uruchomienie sankcji administracyjnych.
  3. Wyrok SA w Krakowie z dnia 6 listopada 2013 r. (sygn. akt I ACa 1008/13). Chirurg dokonał usunięcia zmiany barwnikowej skóry klatki piersiowej u 50-letniej pacjentki (z rozpoznaniem wstępnym: tłuszczak) i wysłał wycinki do badania histopatologicznego. Ani chirurg, ani przychodnia nie poinformowali jej przez dwa lata o wyniku badania histopatologicznego, który brzmiał: czerniak złośliwy w postaci owrzodziałej o głębokości naciekania Breslow 3 (Clark III). Pacjentka zmarła. W sprawie, którą syn pacjentki założył chirurgowi, sąd stwierdził, że: „Wyniki badań histopatologicznych, które ujawniają choroby nowotworowe, mają szczególny charakter i znaczenie dla zdrowia pacjenta, a w przypadku chorób nowotworowych czas podjęcia leczenia ma ogromne znaczenie dla jego powodzenia i zwiększenia szans na wyleczenie lub zahamowanie rozwoju choroby. Dlatego też «chowanie» takich wyników bez choćby przejrzenia ich przez lekarza do karty pacjenta musi być ocenione jako naruszenie praw pacjenta do uzyskania informacji o stanie zdrowia”. W konsekwencji sąd orzekł, że pozwany lekarz i podmiot leczniczy muszą zapłacić synowi pacjentki ponad 70.000 złotych.
  4. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2015 r. (sygn. akt III CZP 19/15). W sprawie chodziło o to, czy na zabieg o podwyższonym ryzyku zgody w imieniu rodzica niepełnoletniego pacjenta może udzielić pełnomocnik rodzica. Analizując to zagadnienie, Sąd Najwyższy stwierdził, że: „Pełnomocnictwo do wyrażenia zgody na zabieg lub metodę leczenia i diagnostykę, o których mowa w art. 34 ust. 1 ustawy o zawodzie lekarza [tj. zabiegi o podwyższonym ryzyku], może mieć charakter zarówno pełnomocnictwa do poszczególnej czynności, jak i pełnomocnictwa rodzajowego w przypadku leczenia periodycznego, wymagającego powtarzalnych zabiegów lub diagnostyki, z tym że ich charakter musi być ściśle określony”. Z uchwały tej wynika, że rodzic (rodzice), który nie może czasowo sprawować władzy rodzicielskiej nad dzieckiem (bo np. wyjechał za granicę albo sam ma być poddany zabiegowi operacyjnemu związanemu z czasowym wyłączeniem świadomości), może udzielić pełnomocnictwa do wyrażenia zgody na zabiegi o podwyższonym ryzyku.
  5. Wyrok SA w Katowicach z dnia 18 grudnia 2014 r. (sygn. akt I ACa 789/14). Podczas leczenia endodontycznego zęba 44 doszło do złamania się instrumentu w kanale korzeniowym, co spowodowało, że ostatecznie trzeba było dokonać ekstrakcji zęba. W sprawie tej sąd stwierdził, że choć złamanie się instrumentu w kanale korzeniowym jest powikłaniem leczenia endodontycznego, a nie błędem w sztuce medycznej, to obowiązkiem lekarza dentysty było: „pouczenia pacjenta o ryzyku, z jakim wiąże się podjęcie leczenia (endodontycznego zęba) przed przystąpieniem do terapii” i „uzyskanie pisemnej zgody na takie leczenie”. Z orzeczenia tego wynika, że leczenie endodontyczne zawsze wymaga zgody pisemnej. Niestety większość lekarzy dentystów w Polsce nie odbiera od pacjenta zgody pisemnej na leczenie endodontyczne.

Radosław Tymiński