Ważne orzeczenia sądowe – rozszerzenie zakresu zabiegu
Najnowsze dodaj komentarz
Na prośbę kilku zabiegowców, którzy zwracali się do mnie z pytaniami o rozszerzenie zakresu zabiegu operacyjnego (o czym pisałem tutaj), wracam do tematu, przedstawiając ważne orzeczenia sądowe w tej sprawie. Przypomnę, że odnoszą się one wszystkie do art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (dalej: u.z.l.), zgodnie z którym: „Jeżeli w trakcie wykonywania zabiegu operacyjnego albo stosowania metody leczniczej lub diagnostycznej wystąpią okoliczności, których nieuwzględnienie groziłoby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkim uszkodzeniem ciała lub ciężkim rozstrojem zdrowia, a nie ma możliwości niezwłocznie uzyskać zgody pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego, lekarz ma prawo, bez uzyskania tej zgody, zmienić zakres zabiegu bądź metody leczenia lub diagnostyki w sposób umożliwiający uwzględnienie tych okoliczności. W takim przypadku lekarz ma obowiązek, o ile jest to możliwe, zasięgnąć opinii drugiego lekarza, w miarę możliwości tej samej specjalności”.
Jako pierwszy przedstawię wyrok SA w Poznaniu z dnia 7 kwietnia 2020 r. (sygn. akt I ACa 310/19), w którym rozstrzygano sprawę, czy lekarz może przy odebraniu zgody na wycięcie „wycięcie prawych przydatków” usunąć podczas operacji także macicę oraz lewy jajnik z uwagi na ich zmieniony makroskopowo obraz. Jak podkreślił sąd w tym orzeczeniu, „Jednak skoro powódka nie została przed operacją poinformowana o możliwym wycięciu macicy i nie wyraziła też na to zgody, a zabieg ten nie był konieczny dla ratowania życia pacjentki, to brak było podstaw do uznania, że lekarze mogli rozszerzyć w ten sposób zakresu operacji w trybie art. 35 ust. 1 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty”. Na tej podstawie, stwierdziwszy przekroczenie zakresu zgody pacjentki i brak spełnienia się przesłanek rozszerzenia zakresu zabiegu, wynikających z art. 35 ust. 1 u.z.l., sąd nakazał wypłacenie 100.000 złotych zadośćuczynienia.
Niezwykle ważne orzeczenie zapadło przed SA w Warszawie w dniu 28 stycznia 2021 r. (sygn. akt I ACa 413/20), w którym sąd rozstrzygał, czy poszerzenie zakresu zabiegu w stosunku do planowanej operacji wycięcia torbieli jajnika o wycięcie zarówno jajnika, jak i jajowodu było działaniem uzasadnionym i zgodnym z prawem. Analizując materiał dowodowy sąd stwierdził, że z dokumentacji medycznej (w tym z protokołu operacyjnego) bezposronie wynika, że poszerzenie zakresu zabiegu było następstwem istotnych trudności technicznych, obarczonych dużym ryzykiem operacyjnym, oddzielenia struktur jajnika i jajowodu od zmiany chorobowej. Jak ustalono, podczas operacji nie było możliwości usunięcia samej torbieli jajnika, bowiem była zrośnięta z samym jajnikiem, wciągnęła go w swoją masę. Na tej podstawie sąd oddalił roszczenia, uznając, że: „zabieg został wykonany zgodnie ze sztuką lekarską, a przyczyną usunięcia lewych przydatków był proces chorobowy, którego zakres był tak duży, że poskutkował rozszerzeniem zabiegu. Dopiero w trakcie operacji ujawniły się okoliczności skutkujące koniecznością usunięcia lewego jajnika z torbielą i lewego jajowodu, natomiast pozwany nie miał możliwości aby temu skutecznie zapobiec i nie mógł zrobić ani mniej ani więcej ponad to co uczynili lekarze”.
W sprawie zakończonej wyrokiem SN z dnia 29 grudnia 1969 r. (sygn. akt II CR 551/69) stwierdzono, że: „Jeżeli lekarz operujący stwierdzi po otwarciu jamy brzusznej inny stan rzeczy niż wynikał z badań klinicznych, może on w pewnych wypadkach przekroczyć zakres zgody na zabieg udzielonej przez pacjenta. Może to jednak nastąpić tylko w wypadkach szczególnych, gdy nieprzeprowadzenie koniecznego zabiegu groziłoby życiu pacjenta, albo gdy chodzi o nieznaczną a niezbędną korekturę projektowanego zabiegu”.
Podsumowując, ze wszystkich przytoczonych powyżej orzeczeń niezbicie wynika, że w pewnych sytuacjach lekarz może rozszerzyć zakres zabiegu, jednakże żeby to zrobić musi:
1) wykazać (poprzez odpowiednie opisy w protokole operacyjnym) zaistnienie przesłanek, o których mowa w art. 35 ust. 1 u.z.l.
2) wykazać (poprzez odpowiednie opisy w protokole operacyjnym), że nie było możliwe wykonanie zaplanowanej operacji bez poszerzenia jej zakresu;
3) odebrać zgodę wariantową od pacjenta na poszerzenie zakresu zabiegu w przypadku ustalenia po rozpoczęciu operacji konkretnych okoliczności (np. istnienia mięśniakowatej macicy).
Radosław Tymiński