Ważne orzeczenia sądowe – aktualna wiedza medyczna

  Na prośbę użytkowników strony wracam do przedstawiania wykładni sądowej podstawowych obowiązków lekarskich. Po przedstawieniu wykładni pojęcia należytej staranności (tutaj), uzyskiwania zgody pacjenta (tutaj), informowania pacjenta (tutaj) i tajemnicy lekarskiej (tutaj) czas na prezentację sądowego rozumienia obowiązku działania lekarza zgodnie z aktualną wiedzą medyczną. Obowiązek ten wynika z ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty (art. 4) i z ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (art. 6 ust. 1). Poniżej kilka orzeczeń sądowych, w których sądy dokonywały wykładni tego obowiązku lekarza.

   Jako pierwszy przedstawię wyrok SA w Białymstoku z dnia 3 grudnia 2018 r. (sygn. akt I ACa 859/16), w którym sąd musiał rozstrzygnąć, czy można uznać za prawidłowe postępowanie lekarzy, które podjęto wobec pacjenta po wypadku komunikacyjnym bez wykonywania badań, pozwalających ustalić stan rzeczywisty pacjenta (RTG miednicy, a także tomografii okolicy głowy i klatki piersiowej). W sprawie tej sąd ustalił, że choć wykonano prawidłowe badania, to ich zakres był niewystarczający. Przede wszystkim: „Brak badania tomografem komputerowym uniemożliwiało realną ocenę krwawienia do jam ciała, a także w okolicach złamań obu kończyn dolnych […] absolutnie poniżej jakiegokolwiek standardu diagnostycznego było niewykonanie chociażby RTG miednicy u pacjenta po urazie wielomiejscowym oraz poniżej standardu stawianego przez aktualną wiedzę medyczną prowadzenie dyżurów dla ofiar urazów komunikacyjnych w 2010 r. bez możliwości wykonania w trybie całodobowej dostępności badania tomografem komputerowym”. Z orzeczenia tego płynie wniosek, że za zgodne z wiedzą medyczną może uznać wyłącznie takie postępowanie lecznicze, które bazuje na adekwatnych do stanu klinicznego badaniach. Jak dowodzi praktyka, wniosek ten jest bardzo ważny, ponieważ dość często przedmiotem sporów sądowych jest zbyt wąski zakres wykonanych badań.
  Niezwykle ważne orzeczenie w odniesieniu do wiedzy medycznej wydał SA w Warszawie w dniu 4 marca 2015 r. (sygn. akt I ACa 515/14), w którym sąd musiał rozstrzygnąć, czy obowiązek działania zgodnego z wiedzą medyczną obejmuje nakaz zapoznania się z charakterystyka produktu leczniczego i instrukcją użytkowania wyrobu medycznego. W sprawie tej chodziło o to, że podczas operacji neurochirurgicznej użyto nieprawidłowego mikrocewnika. Wydając wyrok, uznający roszczenie rodziny pacjentki, sąd podkreślił, że: „lekarz używający wyrobu medycznego w trakcie operacji mieści się w ustawowym pojęciu «użytkownicy wyrobów medycznych», zresztą użytkownikami mikrocewników są wyłącznie specjaliści - lekarze chirurdzy. To właśnie do nich kierowana jest instrukcja. Zdaniem Sądu Apelacyjnego obowiązek wykonywania zawodu zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy […] zawiera w sobie także obowiązek uzyskania dostatecznych informacji o stosowanym produkcie. W przypadku środków farmaceutycznych informacji takich dostarcza charakterystyka produktu leczniczego, zaś w przypadku wyrobów medycznych właśnie instrukcja użycia”. Z orzeczenia tego wynika, że działanie zgodne z wiedzą medyczną obejmuje nakaz zapoznania się z charakterystyka produktu leczniczego i instrukcją użytkowania wyrobu medycznego.
  W sprawie zakończonej wyrokiem SA w Szczecinie z dnia 27 marca 2014 r. (sygn. akt I ACa 953/13) rozważano, czy elementem postępowania zgodnego z wiedzą medyczną jest planowanie przedoperacyjne. W sprawie chodziło o to, że pacjentce wykonano endoprotezoplastykę stawu biodrowego, podczas której doszło do spiralnego złamania okołoprotezowego kości udowej, spowodowanego m.in. zastosowaniem zbyt dużej endoprotezy. Uzasadniając uznanie roszczenia pacjentki, sąd podkreślił, że: „Standardem postępowania medycznego przy zabiegach endoprotezoplastyki jest planowanie przedoperacyjne, które ma na celu przewidzenie trudności z umocowaniem trzpienia i dobranie jego długości i grubości. Pozwany Szpital nie przeprowadził takiego planowania w sposób należyty. Zbyt duży rozmiar trzpienia, zastosowany u powódki, mógł spowodować złamanie kości udowej lewej. U powódki zastosowano najmniejszy rozmiar trzpienia – istniała jednak możliwość po porozumieniu się z producentem, zamówienia i otrzymania do operacji protezy dostosowanej do warunków anatomicznych powódki i tak powinno wyglądać prawidłowe, w przypadku powódki, postępowanie”. Z orzeczenia tego należy więc wnosić, że postępowanie zgodne z aktualną wiedzą medyczną obejmuje nie tylko planowanie przedoperacyjne, lecz także indywidualizację metody leczenia.
  Podsumowując, postępowanie zgodne z aktualną wiedzą medyczną to nie tylko postępowanie mające uzasadnienie w zasadach EBM, lecz także poprzedzenie decyzji terapeutycznych wykonaniem badań, umożliwiających prawidłową ocenę stanu zdrowia pacjenta, zapoznanie się z charakterystyką produktu leczniczego (instrukcją użytkowania wyrobu medycznego) oraz planowanie postępowania zabiegowego i indywidualizacja tego postępowania.

Radosław Tymiński