Komu potrzebny jest staż podyplomowy (refleksje prawne)?

W otwartej niedawno dyskusji na temat stażu podyplomowego lekarzy pojawia się wiele argumentów, które przedstawiają różne strony tej dyskusji (patrz np. tutaj). Mam jednak wrażenie, że wiele z tych dyskusji jest prowadzonych na wysokim poziomie abstrakcji, w oderwaniu od realiów faktycznych i prawnych. Stąd chciałbym się z Państwem podzielić swoimi obserwacjami na temat tego, komu potrzebny jest staż podyplomowy z perspektywy prawnej. Moje obserwacje wynikają z tego czym się zajmuję, tj. obroną lekarzy w sprawach sądowych, w których coraz częściej głównymi bohaterami są lekarze z pierwszych lat specjalizacji.

Przede wszystkim zacznijmy od tego, że z punktu widzenia prawnego cel stażu podyplomowego jest prawnie zdeterminowany – art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (dalej: u.z.l.) wprost bowiem przewiduje, że: „staż podyplomowy obejmuje doskonalenie umiejętności praktycznych oraz pogłębienie wiedzy teoretycznej” w następujących dziedzinach medycyny: chorób wewnętrznych, chirurgii ogólnej, pediatrii, medycyny rodzinnej, intensywnej terapii, medycyny ratunkowej oraz kilka szkoleń specjalistycznych (m.in. z leczenia bólu czy profilaktyki onkologicznej). Z tego punktu widzenia można stwierdzić, że podstawowym celem stażu jest pogłębienie wiedzy zdobytej na studiach oraz nabycie umiejętności praktycznych przez absolwentów kierunków medycznych. Jednakże nie jest to cel jedyny.

Drugi cel stażu można wyinterpretować z przepisów regulujących wzajemne uprawnienia lekarza-stażysty i jego opiekuna. Lekarz-stażysta nie ma pełnego prawa wykonywania zawodu, lecz ograniczone jedynie do miejsca odbywania stażu (art. 15b ust. 2 u.z.l.). Z tego powodu lekarz-stażysta odbywa staż pod nadzorem opiekuna stażu, który musi m.in.: konsultować zlecenia wydawane przez lekarza-stażystę, konsultować porady lekarskie wydawane przez lekarza-stażystę, uzgadniać skierowania na badania diagnostyczne z lekarzem-stażystą, uczyć prowadzenia dokumentacji medycznej (art. 15b ust. 3 u.z.l.). Powyższe pozwala stwierdzić, że drugim celem stażu podyplomowego jest praktyczna nauka zawodu bez ryzyka ponoszenia odpowiedzialności prawnej. Podkreślam bowiem, że wszelkie decyzje kliniczne lekarza-stażysty muszą być konsultowane lub zatwierdzane przez opiekuna stażysty lub innego lekarza z pełnym prawem wykonywania zawodu.

Z powyższego wynika również cel trzeci, którym jest niewątpliwe ochrona pacjentów przed osobami, które w trakcie studiów nabywają prawie wyłącznie wiedzę teoretyczną. Proszę bowiem zwrócić uwagę, że w polskim systemie prawnym student medycyny nie ma uprawnienia do udzielania świadczeń zdrowotnych. Przepisy ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (art. 22 ust. 2) oraz ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty (art. 36 ust. 4) przewidują jedynie, że w ośrodkach klinicznych studenci mogą uczestniczyć w udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Innymi słowy, w obecnym systemie prawnym student nie może wykonywać zabiegów medycznych czy badań, choć niewątpliwie może przy tych badaniach asystować. Dopiero lekarz-stażysta nabywa uprawnień do udzielania świadczeń zdrowotnych. Na marginesie wypada zwrócić uwagę, że zgodnie z rozporządzeniem MNiSW w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu lekarza, lekarza dentysty, farmaceuty, pielęgniarki, położnej, diagnosty laboratoryjnego, fizjoterapeuty i ratownika medycznego czas praktyk studenckich w trakcie całych studiów medycznych to jedynie 20 tygodni (praktyki te jednak nie mogą polegać na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, bo nie pozwala na to prawo).

Podsumowując, w obecnym stanie prawnym staż podyplomowy służy wdrożeniu absolwentów studiów na kierunku lekarskim do praktyki wykonywania zawodu lekarza bez ryzyka narażenia ich na odpowiedzialność prawną. Ma to na celu zapewnienie bezpieczeństwa pacjentów poprzez dopuszczenie do zawodu wyłącznie tych lekarzy, którzy mają minimalną praktykę. Tym samym wyrażam przekonanie, że zniesienie stażu podyplomowego bez zmian w kształceniu studentów medycyny jest groźne nie tylko dla młodych lekarzy, lecz przede wszystkim dla samych pacjentów. Jestem więc za utrzymaniem stażu podyplomowego albo zmianą zasad kształcenia na kierunku lekarskim i uprawnieniem studentów do udzielania świadczeń zdrowotnych.

Na koniec proszę o merytoryczną dyskusję. Argument w rodzaju „w Polsce brakuje lekarzy, więc” nie jest merytoryczny, ponieważ tym argumentem da się uzasadnić wszystko: likwidację stażu, skrócenie czasu trwania studiów medycznych, rozszerzenie uprawnień innych zawodów medycznych, likwidację recept (pacjent może sobie sam przepisać lek). Tego rodzaju argument wskazuje bowiem, że ktoś próbuje działać objawowo, a nie przyczynowo.

Radosław Tymiński