Kolejna ważna dla lekarzy uchwała SN – rozbieżności w orzecznictwie

   Jakiś czas temu (patrz: tutaj) informowałem, że Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów w dniu 27 marca 2018 r. w sprawie o sygn. akt III CZP 60/17, podjął uchwałę wskazującą na możliwość przyznania zadośćuczynienie za krzywdę osobom najbliższym poszkodowanego pacjenta, który na skutek czynu niedozwolonego (zawinionego błędy medycznego) doznał ciężkiego i trwałego uszczerbku na zdrowiu. Uchwała ta miała niezwykle istotne znaczenie dla lekarzy i ukształtowała pewną linię orzeczniczą. Wczoraj Sąd Najwyższy wydał orzeczenie, krańcowo odmienne od tej uchwały.
   Krótko przypominając, zgodnie z obowiązującym stanem prawnym osoby najbliższe poszkodowanemu (pacjentowi) mogą otrzymać zadośćuczynienie wyłącznie w przypadku jego śmierci. Wniosek ten wynika z art. 446 § 4 Kodeksu cywilnego, który brzmi: „Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę”. Na tle tego przepisu powstał jednak spór, czy można przyznać zadośćuczynienie osobom najbliższym w przypadku, gdy poszkodowany (pacjent) nie zmarł, lecz doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu, który istotnie wpływa na więź rodzinną i jej jakość (np. wskutek błędu medycznego polegającego na zbyt późnym wykonaniu cesarskiego cięcia rodzi się dziecko z encefalopatią niedotlenieniowo-niedokrwienną albo wskutek błędu medycznego polegającego na nierozpoznaniu objawów udaru pacjent doznaje zaburzeń poznawczych i otępiennych). Istniejące rozbieżności w orzecznictwie, przecięła uchwała SN z dnia 27 marca 2018 r. (sygn. akt III CZP 60/17), zgodnie z którą: „Sąd może przyznać zadośćuczynienie za krzywdę osobom najbliższym poszkodowanego, który na skutek czynu niedozwolonego doznał ciężkiego i trwałego uszczerbku na zdrowiu”.
    Wczoraj Sąd Najwyższy uchwałą 7 sędziów Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych orzekł, że: „Osobie bliskiej poszkodowanego, który na skutek czynu niedozwolonego doznał ciężkiego i trwałego rozstroju zdrowia, nie przysługuje zadośćuczynienie pieniężne na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego”. Jak wskazał w motywach uzasadnienia sędzia sprawozdawca, „Więzi rodzinne (podobnie jak inne więzi społeczne) nie mają zatem charakteru dobra osobistego. Więzi te nie podlegają ochronie środkami służącymi ochronie dóbr osobistych” (uchwała 7 sędziów SN z dnia 22  października 2019 r., sygn. akt NSNZP 2/19). Orzeczenie to wyraża krańcowo odmienne stanowisko prawne w stosunku do tego, które przyjęto w uchwale z dnia 27 marca 2018 r. Co istotne oba orzeczenia mają tę samą rangę, tzn. są uchwałami 7 sędziów SN.
    Podsumowując, wydaje się, że powyższe orzeczenia spowodują rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych, ponieważ zarówno odmowa przyznania osobom bliskim poszkodowanego pacjenta prawa do zadośćuczynienia, jak i przyznanie im tego prawa znajdzie uzasadnienie w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Należy spodziewać się, że uprawnione do tego podmioty mogą spróbować wystąpić do SN z wnioskiem o wydanie uchwały połączonych izb SN w tej sprawie w celu usunięcia rozbieżności w orzecznictwie.

Radosław Tymiński