Kiedy zgoda pisemna nie jest ważna?
Zgoda i informowanie
dodaj komentarz
Problem ważności (skuteczności prawnej) zgody pisemnej jest jednym z najważniejszych zagadnień dotyczących praktyki wykonywania zawodu lekarza. Często bowiem lekarze żywią przekonanie, że wystarczającym warunkiem prawnej skuteczności zgody na zabieg operacyjny lub przeprowadzenie diagnozowania lub leczenia za pomocą metody stwarzającej podwyższone ryzyko dla pacjenta jest jej podpisanie przez pacjenta. Należy zdecydowanie stwierdzić, że tak nie jest. Trzeba bowiem pamiętać, że żeby zgoda pisemna była ważna to musi:
1) zostać wyrażona przez osobę (osoby) uprawnione do jej udzielenia (pacjenta, opiekuna prawnego pacjenta albo pacjenta i jego opiekuna prawnego);
2) zostać poprzedzona odpowiednią do danego przypadku informacją (art. 16 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, Dz. U. z 2009 r. Nr 52, poz. 417 ze zm. oraz art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, t.j. Dz. U. z 2008 r. Nr 136, poz. 857 ze zm.) – ciężar udowodnienia udzielenia informacji spoczywa na lekarzu;
3) zostać wyrażona w stanie świadomości oraz swobody wyboru (zob. art. 82 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.);
4) zostać pobrana przed czynnością, której dotyczy (fakt uzyskania zgody następczej nie zwalania lekarza z odpowiedzialności);
5) być konkretna, tj. wskazywać jakiego zabiegu dotyczy (zgody blankietowe nie są ważne).
Niektórzy prawnicy (np. M. Filar, R. Kędziora, U. Drozdowska, W. Wojtal) uważają, że warunkiem skuteczności prawnej zgody pisemnej jest także zachowanie jej formy. Tym samym – piszą oni – zabieg operacyjny przeprowadzony za zgodą pacjenta, lecz nie wyrażoną na piśmie, jest bezprawny. Z tym poglądem się nie zgadzam, gdyż prawo przewiduje wymóg pisemności w tym przypadku jedynie dla celów dowodowych. Z tego względu przychylam się do poglądów tych autorów, którzy wskazują, że niezachowanie formy pisemnej powoduje jedynie konsekwencje w sferze procesowej. W takim bowiem przypadku lekarz będzie musiał wykazać, iż zgoda została rzeczywiście udzielona (M. Safjan, M. Nesterowicz, A. Kobińska, P. Daniluk).
Odpowiadając na postawione w tytule pytanie, należy stwierdzić, że nie jest ważna zgoda pisemna, jeżeli choć jeden z przedstawionych wyżej warunków nie został spełniony.
Radosław Tymiński
