Czy lekarz zatrudniony w szpitalu może odmówić udzielania świadczeń zdrowotnych pacjentowi z podejrzeniem COVID-19 z uwagi na brak środków ochrony indywidualnej?
dodaj komentarz
Ostatnio otrzymałem wiele e-maili, telefonów oraz wiadomości w sprawie tego, czy lekarz zatrudniony w podmiocie leczniczym może odmówić udzielania świadczeń zdrowotnych z uwagi na brak środków ochrony indywidualnej. Jedna z użytkowniczek pisze na przykład tak: „Czy pracownik medyczny może odmówić pracy z pacjentem w stanie zagrożenia zdrowia lub życia z COVID-19, w przypadku gdy nie otrzyma specjalistycznej odzieży ochronnej?”, inny lekarz zadaje pytanie tak: „Czy istnieje jakakolwiek podstawa prawna pozwalająca lekarzom, pielęgniarkom lub ratownikom medycznym na odstąpienie od wykonywanych czynności przy chorym z potwierdzoną lub podejrzewaną infekcją COVID-19 w sytuacji, gdy pracodawca nie zapewnił wystarczającej ilości środków ochrony indywidualnej?”. Poniżej odpowiedź na to pytanie.
Przede wszystkim należy zacząć od tego, że podstawowym obowiązkiem każdego pracodawcy jest zapewnienie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (art. 15 Kodeksu pracy). Kodeks pracy precyzuje także (art. 207 § 2), że obowiązkiem pracodawcy jest m.in.: organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy. Ponadto, zgodnie z art. 2376 § 1 k.p. „Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami”. Jak z tego wynika, na pracodawcy ciąży nie tylko obowiązek dbania o bezpieczne i higieniczne warunki pracy, lecz także obowiązek zapewnienia pracownikom środków ochrony indywidualnej. Nie ulega więc wątpliwości, że podmiot leczniczy musi wyposażyć swoich pracowników w adekwatne do wykonywanych czynności środki ochrony indywidualnej.
Nie dziwi więc, że w przepisach Kodeksu pracy zagwarantowano pracownikom prawo do powstrzymania się od wykonywania pracy, jeżeli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika (art. 210 § 1 k.p.).
Należy jednak podkreślić, że prawo to nie dotyczy pracowników, których obowiązkiem „jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia” (art. 210 § 5 k.p.). Nie ulega więc wątpliwości, że Kodeks pracy wyłącza możliwość powstrzymania się od wykonywania pracy w stosunku do osób wykonujących zawody medyczne (tak: wyrok SN z dnia 15 maja 2001 r., sygn. akt II UKN 395/00). Co ważne, sytuacje, w których lekarz zatrudniony na umowę o pracę ma zamiar odmówić udzielania świadczeń zdrowotnych, uregulowano osobno w art. 38 ust. 1 i 3 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Zgodnie z tymi przepisami: lekarz może odmówić udzielania świadczeń zdrowotnych, jeżeli pacjentowi nie zagraża niebezpieczeństwo (przypadek niecierpiący zwłoki), jeżeli istnieją poważne ku temu powody i po uzyskaniu zgody swojego przełożonego.
Podsumowując, lekarz zatrudniony w szpitalu nie może odmówić udzielania świadczeń zdrowotnych pacjentowi z podejrzeniem COVID-19 z uwagi na brak środków ochrony indywidualnej. Niemniej uważam, że lekarz taki ma możliwość żądania od pracodawcy, który nie zapewnił wystarczających środków ochrony indywidualnej, zwrotu kosztów ich zakupu (art. 479 Kodeksu cywilnego), a także dochodzenia na zasadach ogólnych (art. 415 k.c.) odszkodowania za zakażenie się SARS-CoV-2 w podmiocie leczniczym w przypadku niezapewnienia wystarczających środków ochrony indywidualnej.
Radosław Tymiński