Czy lekarz-pediatra może odmówić opieki w POZ nad dzieckiem, którego rodzice odmawiają wykonywania szczepień obowiązkowych?

  Ostatnio trafiło do mnie bardzo ciekawe pytanie, jedna z użytkowniczek mojej strony zapytała: „Czy jako pediatra POZ’u mam prawo odmówić długoplanowej opieki nad dzieckiem,  którego rodzice nie wyrażają zgody na szczepienia obowiązkowe. Informacja,  że rodzice będą musieli poszukać innego lekarza prowadzącego jest podawana po zbadaniu dziecka, wyczerpującej, spokojnej rozmowie na temat aktualnych problemów zdrowotnych dziecka i dogłębnej informacji dotyczącej szczepień”.
  Odpowiadając krótko: lekarz ma prawo odmówić opieki nad takim dzieckiem, na warunkach określonych prawem. Należy zacząć od tego, że przepisy wprost nie ustanawiają prawa lekarza do odmowy opieki długoplanowej w ramach POZ. Niemniej w ustawie z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty uregulowano zasady odmowy leczenia pacjenta. Zgodnie art. 38 tej ustawy, lekarz może nie podjąć lub odstąpić od leczenia pacjenta, o ile nie zachodzi przypadek niecierpiący zwłoki. Odmowa opieki nad dzieckiem rodziców, którzy odmawiają wykonania szczepień obowiązkowych, równa się generalnej odmowie podjęcia leczenia tego pacjenta.
  Przepisy określają obowiązki lekarza związane z odmową podjęcia leczenia. Po pierwsze, lekarz musi zbadać dziecko po to, żeby ustalić, czy nie występuje sytuacja niecierpiąca zwłoki. Jeżeli występuje, to lekarz musi podjąć leczenie. Jeżeli nie występuje, to lekarz może przejść do kolejnych punktów. Po drugie, lekarz ma obowiązek dostatecznie wcześnie uprzedzić o tym pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego bądź opiekuna faktycznego i wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w podmiocie leczniczym (art. 38 ust. 2). Po trzecie, lekarz musi odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej i uzasadnić. W omawianym przypadku uzasadnieniem będzie stwierdzenie, że rodzice pacjenta nie stosują się do zaleceń (tj. wykonania szczepień obowiązkowych) oraz, że utracili zaufanie do lekarza (odmowa wykonania szczepień obowiązkowych) (art. 38 ust. 4). Po czwarte, w przypadku lekarzy wykonujących swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby (np. w wojsku), niepodjęcie leczenia lub odstąpienie od niego jest możliwe, jeżeli istnieją poważne ku temu powody, po uzyskaniu zgody przełożonego (art. 38 ust. 3).
  Podsumowując, uważam, że lekarze nie powinni obawiać się korzystać z prawa do odmowy podjęcia leczenia, ponieważ jest to czasem jedyne narzędzie dyscyplinujące pacjentów. Niemniej za każdym razem tego rodzaju decyzja powinna być poprzedzona szczerą i spokojną rozmową z rodzicami, gdyż wiele oporów co do odmowy poddawania się niektórym zabiegom (w tym i szczepieniom) wynika z braku rzetelnej wiedzy. Warto o tym pamiętać zwłaszcza w dobie internetu, ponieważ tam szczególnie aktywne są ruchy antyszczepionkowe.

Radosław Tymiński