Czy lekarz może zgłosić staroście fakt stwierdzenia uzależnienia od alkoholu u kierowcy?

  Ostatnio otrzymałem e-mail z pytaniem, czy lekarz ma obowiązek zgłosić organowi wydającemu prawo jazdy (starosta) fakt rozpoznania u osoby, która jest kierowcą, uzależnienia od alkoholu. Warto chwilę zastanowić się nad tą kwestią, bo jest ona ciekawa prawnie.
  Przede wszystkim należy zacząć od tego, że przesłanką uzyskania uprawnień do kierowania pojazdami jest sprawność pod względem fizycznym i psychicznym (art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami). Przepisy precyzują także, że w ramach badania lekarskiego uprawniony lekarz dokonuje oceny stanu zdrowia osoby ubiegającej się o prawo jazdy m.in. w zakresie objawów wskazujących na uzależnienie od alkoholu lub jego nadużywanie (§ 4 ust. 1 pkt 9 rozporządzenia z dnia 17 lipca 2014 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców). Zgodnie z ww. rozporządzeniem, „W przypadku stwierdzenia uzależnienia od alkoholu lub niemożności powstrzymania się od picia alkoholu i kierowania pojazdem lub uzależnienia od środków działających podobnie do alkoholu orzeka się istnienie przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami”. Z przepisów zatem jednoznacznie wynika, że ustawodawca uznaje aktywną chorobę alkoholową i nadużywanie alkoholu za przeciwskazanie do prowadzenia pojazdów. Tym samym aktywny alkoholik nie otrzymałby prawa jazdy.
  W tej sytuacji lekarz, stwierdziwszy podczas leczenia pacjenta (np. w POZ albo w szpitalu) aktywną postać choroby alkoholowej albo nadużywanie alkoholu, może moim zdaniem poinformować starostę, który jest organem wydającym prawa jazdy (art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami), o rozpoznaniu przeciwwskazań do kierowania pojazdami u danego kierowcy. Podstawą prawną zawiadomienia będzie w tej sytuacji art. 40 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, zgodnie z którym lekarz nie musi zachowywać tajemnicy zawodowej, jeżeli „zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób”.
  Niezależnie od powyższego trzeba pamiętać, że ujawnienie tajemnicy lekarskiej:
  po pierwsze, jest działaniem ostatecznym i dlatego powinno być poprzedzone rozmową z pacjentem i próbą przekonania go do podjęcia leczenia. Adnotacja z takiej rozmowy powinna znaleźć się w dokumentacji medycznej. Przykład wpisu dotyczącego rozmowy nt. nadużywania alkoholu i prowadzenia pojazdów: „rozmawiano z pacjentem nt. podjęcia leczenia uzależnienia od alkoholu. Przedstawiono możliwość leczenia farmakologicznego oraz korzystania z pomocy ośrodka dla AA. Podano pacjentowi kontakt do ośrodka terapeutycznego w […]. Wskazano pacjentowi zagrożenia związane z nadużywaniem alkoholu, w tym związane z kierowaniem pojazdami po spożyciu alkoholu. Pacjent nie ma poczucia choroby i nie zamierza podjąć leczenia odwykowego. Pacjent twierdzi, że wszystko kontroluje”;
  po drugie, powinno zostać odnotowane w dokumentacji medycznej wraz z uzasadnieniem, np.: „pomimo dwukrotnych rozmów na temat podjęcia leczenia pacjent nadal odrzuca jego konieczność. W czasie pobytu w szpitalu pacjent został złapany na spożywaniu alkoholu. Pacjent twierdzi, że nie zamierza odstąpić od kierowania pojazdami w związku z wymyślonym przez lekarza problemem alkoholowym. Biorąc pod uwagę zachowanie pacjenta pacjenta, a w szczególności fakt niepodjęcia leczenia oraz deklarowanego korzystania z samochodu w przyszłości, zdecydowano się na powiadomienie starosty w trybie art. 40 ust. 2 pkt 3 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty”;
  po trzecie, może nastąpić tylko w niezbędnym zakresie. Oznacza to, że lekarz będzie mógł w zawiadomieniu do starosty napisać tylko, że: wykonując zawód lekarza stwierdził u pacjenta XY, posiadającego prawo jazdy, przeciwskazanie do prowadzenia pojazdów, o którym mowa w § 4 ust. 1 pkt 9 rozporządzenia z dnia 17 lipca 2014 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców.

  Podsumowując, moim zdaniem nie w każdym wypadku stwierdzenie faktu uzależnienia od alkoholu może być przedmiotem złoszenia do starosty. Lekarz może zgłosić staroście fakt uzależnienia od alkoholu tylko wtedy, gdy: ma ono postać aktywną; pacjent nie chce podjąć leczenia i zamierza prowadzić pojazdy mechaniczne.

Radosław Tymiński